28 Nisan 2016 Perşembe

KökTörükçede Birincil Uzun Üŋlüler

Her hakkı saklıdır.

Törük diliniŋ farklı tarih ve farklı lehçelerinde uzun ünlüler bulunmuştur. Bazı sözcükleriŋ ilk hecesindeki "a" sesi, farklı devir ve lehçelerde uzun söylenmiş ve a = 𐰀 sözcüğüŋ ilk hecesinde yazılmıştır. Aşağıdaki tabloda KökTörük üsüklü metinlerde geçen uzun ünlülü ( ā ) sözcükleriŋ listesini göreceksiŋiz. Sağdakiler kısa üŋlü beŋzeş sesli sözcüklerdir.
Normalde a/e sözcük başında ve ortasında yazılmamasına rağmen ilk hecedeki uzun üŋlüler muhakkak yazılmıştır. Örneğin: a+(a)K, a+(a)T hem "a" hem de kalın K, kalın T yazılması gibi.

https://kok-turk.blogspot.com/2015/04/gokturk-harflerini-kullanm-klavuzu.html adresindeki Tablo 2'de 18 aded ık+ı, 44 aded ok/uk+o/u ile başlayan sözcükler, [Talat Tekin, “Türk Dillerinde Birincil Uzun Üŋlüler “,’ Türk Dilleri Araştırmalar Dizisi 13, Ankara, 1995] kitabınıŋ aşağıda vérilen 90.-91. sahîfelerindeki listede yoktur. Buradan aŋlaşılacağı üzere ok/uk harfinden soŋra kullanılan o/u, ık harfinden soŋra kullanılan ı, ök/ük harfinden soŋra kullanılan ö/ü uzun üŋlüler değildir. Sözcük başında kullanılan ık, ok/uk, ök/ük harfinden soŋra üŋsüz harf hiçbir zaman gelmemiş, muhakkak sırasıyla ı, o/u, ö/ü kullanılmıştır. ık, ok/uk, ök/ük üŋ öŋüne ı, o/u, ö/ü konulursa (o/u+ok/uk, ı+ık, ö/ü+ök/ük) uzun üŋlü olur, peşine konulursa (ık+ı, ok/uk+o/u, ök/ük+ö/ü) uzun üŋlü olmaz. Peşine koyma da sadece sözcük başlarında olur. Göktürkçede hece yapısı ünlü+ünsüz   dür, günümüzdeki gibi ünsüz+ünlü değil.

Talat Tekin, “Türk Dillerinde Birincil Uzun Üŋlüler “,’ Türk Dilleri Araştırmalar Dizisi 13, Ankara, 1995:

Talat Tekin, "Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı", Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 19, Ankara, Simurg, 1997:

5 yorum:

  1. Tuğrul bey elinize sağlık. Bir sorum olacak, ünlü sözcğündeki ün'ü üŋ olarak yazıyorsunuz, o sözcükte sanki ŋ değil de 'n' olması gerekmiyor mu? ŋ sesinin özelliklerini biliyorum, Türkmenim, bizde ŋ sesi var, nerede kullanılacağını biliyorum. Türkmencede ün 'üyn'. Teşekkürler.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bizde ün, nam sözcüğündeki n genizcildir. Sizde nam anlamına gelen ün de n nasıl?

      Sil
  2. Bizde nam anlamında kullanılmıyor ün. Ses, patırtı, gürültü vs anlamlarında kullanılıyor. Başka Çağdaş Türk dillerinde de nam anlamında kullanıldığını duymadım. Bizdeki 'Nam' anlamındaki sözcükler: at (uzun a ile), san. Türkmencede birincil uzun ünlü sözcükler de hala ve çok sayıda korunmuştur, biliyorsunuzdur zaten.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Törükmence KökTörükçeye daha yakın zaten. Orta Asya Törük İlleri her bakımdan bizden daha yakın ağızla konuşurlar. Coğrafi olarak yakın olmanız sebebiyle. Bizde Anadolu Törükçesi ve İstanbul Törükçesi diye evrildi dil.

      Sil
    2. Haklısınız. Bu arada elinize sağlık, çok güzel bir site yapmışsınız.

      Sil