3 Şubat 2015 Salı

Ulug Eŋlik Ŋ

Her hakkı saklıdır.

Türkçe'de aslında iki n harfi vardır. Biri bildiğimiz n, diğeri Ulug Eŋlik ŋ. Ulug Eŋlik KökTürükçe'de ve Osmanlıca'da farklı harfle yazılıyordu, tâ ki 1 Kasım 1928'de Latin harflerine geçinceye kadar. Bu tarihten itibaren her iki n sesini de aynı harflerle yazmağa başladık. Aşağıda, 1994 yılında kendim oluşturduğum ve sürekli güncellediğim, Ulug Eŋlik ŋ ile yazılan Türkçe kelimeleriŋ listesini bulacaksıŋız.

49 yorum:

  1. Bizim aslımız yörük bu nazal n'yi atalarımız bizden daha çok kullanıyordu biz de kullanıyoruz. Ama Öz Türkçemizde bu kadar yeri olduğunu bilmiyorduk aydınlattığıŋız için teşekkürler hocam . Allah yardımcıŋız olsun .

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Ben teşekkür éderim. Aslında Türkçe'mizde nazal n içeren daha çok kelime var da burada sadece günümüzde kullanılanları sıraladım.

      Sil
  2. Hocam Kuzey Kıbrıs Türkleri halen nazal n kullanarak konuşuyorlar :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Gerçekten mi? Çok sevindim buna. Şu an bu harfi koruyan Türkmenler, Uygurlar ve bir kaç Türk boyu kaldı.

      Sil
    2. Büyük bir mutluluk! :D

      Sil
    3. Kıbrıs Türkleri konuşmada nazal n harfini konuşmada kullanmaktalar ama kendi harf düzenleri olmadığından Türkiye Türkçesinin Latin harflerini kullanıyorlar. Bunun yanında birçok Kıbrıslı yazıda nazal n'yi vermek için çoğunlukla "ng" ya da "ñ" kullanıyorlar çok sık kullanımda olmasa da bazen herhangi bir n kullanılmadan yazım gerçekleştiriliyor.

      Örnek:
      Sanga ("Sana" için bu yazım hiçbir zaman kullanılmaz ama örnek göstermek için bu defalık yazdım)
      Saña
      Saa

      Sil
  3. Pek çok yerde NG (��) sesini içeren sözcükleri görüyoruz, peki ya NY (��) sesini içerenlere ne oldu? Bu sözcüklerin ("kony -> koyun", "nyür -> yüz" gibi) özgün durumlarını kullananlar var mıdır? Aydınlatırsanız sevinirim.

    YanıtlaSil
  4. Azerbaycan'ın bazı yerleri özellikle nazal n'yi fark edebileceğimiz şekilde söylüyorlar. Yani kaybolmadı hala.

    YanıtlaSil
  5. Hocam yazilari facobokk instagram gibi programlarda nasil.kullanabilirizz.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. http://www.tamga.org/2016/09/bilgisayarda-gokturkce-yazmak.html
      http://www.tamga.org/2017/09/android-8-oreo-ve-gokturkce.html

      Sil
  6. nazal n'nin artık kullanılmama sebebi alfabe değişikliği ve yeni alfabede nazal n'yi gösteren bir harf olmaması olabilir mi?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Aslında Latin abecesini günümüzde dillerini yazmakta kullanan başka uluslar gerektiğinde bazı Latin tamgaları (harfleri) üzerinde değişiklikler yapmıştır.
      Örnek, Lehçe'de kuyruklu ą ę; vurgulu ć ń ó ś ź; üst noktalı ż; tamgaları kuyruksuz, vurgusuz, üst noktasız damgalardan ayrı tamgalardır. Almanca çift üst noktalı, Çekçe ve Slovakça ters-şapkalı tamgalar vardır.

      Bu düzeltilemez mi?

      Bence kolaylıkla düzeltilebilir. Bu karmaşıklığı arttırmaktan çok karışıklığı azaltır. Çünkü yukarda bugün Türkiye Türkçesinde bir çok eş sesli diye eşit yazılan sözcüklerimiz birbirinden yazıda ve seste başlangıçtaki gibi ayırt edilebilir olur. Bu, bu sesi ve damgasını yerine koymadığımız için sonradan çıkan bir çok karmaşanın önüne geçerdi, konuşmada ve yazıda.

      Sil

  7. ñ mi yoksa ŋ mi kullanılmalı?

    YanıtlaSil
  8. İyi günler hocam. "İçinde" yazarken genizcil n mi kullanılır? Mesela Aydın içinde yazarken genizcil n kullanmalı mıyız? Ya da ant and tamgası kullanılsa olur mu? Teşekkür ederim.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merhaba, 𐰦 üsügü nt/nd yėrine geçer; ŋd/ŋt yėrine geçmez. Eğer dėmek istediğiŋiz "seniŋ içiŋde" (ikinci kişi) ise gėŋizcil ŋ kullanılmalı; "onuŋ içinde" (üçüncü kişi) ise normal n kullanılmalı ki o zaman 𐰦 kullanabilirsiŋiz. Yani ikinci kişi için 𐰱𐰃𐰭𐰓𐰀 ; üçüncü kişi için 𐰱𐰃𐰦𐰀 olmalı. Aslında Osmanlıcadaki Türkçe unsurlar, eski Türkçeye, günümüz Latinize Türkçeden çok daha yakın. Osmanlıca bilenler bunu karıştırmıyor. Çünkü Latin harflerine geçtiğimiz 1928'den soŋra normal n ve gėŋizcil ŋ yi aynı harfle yazmağa başladık; Türk Cumhuriyetlerinde hem ağızda hem de alfabede ŋ korunuyor; Anadolu'nuŋ ise özellikle orta-güney-batı bölgelerinde sadece ağızda korunuyor. Ben Göktürkçe okuyup/yazmak isteyenleriŋ Osmanlıcayı da bilmesi gerektiğini (hatta mümkünse eski Uygurcayı da) söylüyorum. Türkçeyi sadece Latin harfle okuma/yazmayı öğrenmiş "Latinize" biriniŋ Göktürkçe yazmağa çalışması temelleri sağlam olmayan bir bina kurmağa beŋziyor.

      Sil
  9. Köylerimizde ve köylerden gelen ninelerimiz nazal n'yi koruyorlar. Benim ninem de kullanırdı. Eskiden bilmezdik ve "köylü ağzı" derdik. Ama öyle değilmiş. Meğerse asıl onlar dilimizi koruyorlarmış. Bilmeseler de bu böyle..

    YanıtlaSil
  10. UYGUR KİRİL VE OSMANLI ÇEVİRİLERİNİZ VARSA BAĞLANTISINI...
    YOKSA DA YAPARMISINIZ

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Eski Uygurca, yeni Uygurca, Osmanlıca okur yazarım ama onlarla ilgili yazılım yapmadım.

      Sil
  11. Uygurca yapar mısınız peki(Eski)

    YanıtlaSil
  12. En kısa zamanda bekliyorum...:)

    YanıtlaSil
  13. Afyon dinar Çöl ovasında Hala çok kullanılır.
    Tonuz=Donuz=domuz olmuştur.

    YanıtlaSil
  14. Sayın Tuğrul Çavdar Bey emeklerinizden ötürü çok sağ olun var olun. Ben de elimden geldiğince öğretmeye çalışıyorum ve sizin yazılarınızdan kaynak belirterek yararlanıyorum. Kut bulunuz. Esenlikler dilerim.

    YanıtlaSil
  15. Nazal N "NG" Diye mi Okunur? Yoksa Normal "N" Diye mi Okunur?
    𐰭 Damgası Eng midir? Eŋ mi? Bunu da Merak Ediyorum

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Nazal n, ng değildir, tek sessizdir. Normal n'de dil üst damağa değer. Nazal n'de değmez.

      Sil
  16. 𐱅𐰇𐰼𐰜𐰾𐰤:𐰇𐰋𐰤:𐰓𐰏𐰠𐰾𐰤:𐰃𐱅𐰀𐰀𐱃:𐱅
    Hocam çevirebilirmisin

    YanıtlaSil
  17. Hocam, Göktürkçe alfabeden Latin alfabesine çeviri yapmayı düşünmüyormusunuz.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Düşünüyorum, alt yapısını da hazırladım. Ama sorun: insanlar KökTörükçesini doğru yazabilecek mi? Günümüzde doğru yazan çok az kişiye rastlıyorum. Yanlış yazılırsa çeviri de yanlış olacaktır.

      Sil
  18. Hocam ng ve ny sesleri için latin harfleri var, peki nd sesi için latin harfi var mı?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yok. nd nin durumu farklı; ny ve ng gibi kaynaşmış iki sessiz değil. n+d şeklinde. ld = l+d aynı şekilde.

      Sil
    2. Anladım, teşekkürler :))

      Sil
  19. Ben kimse anlamasın diye günlüğümü göktürkçe yazıyorum, ama emin olamıyorum nerede genizcil n nerede n harfini yazacağıma, acaba bunun genelgeçer bir kuralı var mıdır?

    YanıtlaSil
  20. Hocam bizim yörede de ng vardı belki hala vardır:
    - derideki iz olan ben'e beng derler.
    - tüfek e de tüfeng derler.

    Ayrıca bu ant tamgasının sesi gibi çift ünsüzlü seslerin olduğu bir takım sözcükler de var:
    - bantda (bir meyvenin adı, küçük yabani armut gibi bir meyve, ağaçta yetişir).

    Bunların dışında, birtakım sözcüklerin sonundaki k seslerine g derler:
    - eşek-eşşeg.

    Ağu (zehir), ağabeg (abi), beg (bey), ağa (baba), gök (mavi) gibi sözcükler de ayraç içindeki yabancı veya yeni biçimlerden daha sıklıkla kullanılır. Yalnız kendi anlamlarında değil deyimlerde vb de kullanılanları vardır.
    - Ele bir savuk ki ağu kimi (Öyle bir soğuk ki ağu gibi).
    - Çok tuzlu, acı yemeğe de ağu kimi veya şor kimi derler.

    Bu gibi anlamındaki kimi ler de bana İtalyanca aynı anlamdaki come yi, Türkçedeki Nli soruların bir dönem Kli olması da (nerde:kande, nderdelik: kandelüg) Avrupa dillerindeki Qlu soru sözcüklerini (Que, Quis) andırır ama konu dağılır.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Derideki "beŋ". Listede de var zaten. http://kok-turk.blogspot.com.tr/2019/01/nazal-ve-kapal-e-ni-eksikligi.html adresindeki yazıyı okuyunuz.

      Sil
  21. Zarflarda kullanılan ŋ'ı aŋlamadım.
    "Çocuğuŋ" derken "seniŋ çocuğuŋ" aŋlamında mı yoksa "çocuğuŋ kalemi" aŋlamında mı? Baŋa "seniŋ çocuğuŋ" aŋlamı daha mantıklı geldi. Bir de "-en, -an" tarzı eklerde ŋ var mı? Ya da buŋa beŋzer ŋ harfini barıŋdıran eklerde?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. seniŋ çocuğuŋ, onuŋ çocuğu, çocuğuŋ kalemi gibi. İyelik durumlarında ŋ kullanılır, Ali'niŋ kalemi vs... http://www.tamga.org/2019/01/nazal-ve-kapal-e-ni-eksikligi.html

      Sil
  22. Nazal n diye bir şey yoktur. Bütün n sesleri zaten nazaldır yani genizsildir. Artdamaksıl n veya velar n deyin.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Doğru, her iki n de gėŋizcildir (nazaldır). Artdamaksıl/velar olana eski Uygur literatüründe "ulug eŋlik" dėnmiştir.

      Sil
    2. Doğrudur, ben ünsüzün evrensel olarak bilimsel ismini söyledim. [n] dişyuvasıl genizsil, [ŋ] artmadaksıl genizsil. Ulug Eŋlik teriminin anlamı nedir acaba?

      Bununla beraber, blogunuza bayılıyorum ve 12 yaşımdan beri takip ediyorum; elinize sağlık, bir Nur oluyorsunuz adeta. Uluslararası Fonetik Alfabe'ye yazılarınızda yer vermenizi şiddetle tavsiye ediyorum. Zira Türkiye'de dil ile alakalı tüm konularda karışıklık ve terim yokluğu var. TDK gibi bürokratik kurumların hantalca karar alması ve insanların başka bir yol göstericisi olmaması da çok kötü. UFA'yı Türkiye'de yaygınlaştırmanın Türk dilbilimine sonsuz faydası olacaktır. Saygılar.
      https://www.ipachart.com/
      https://tr.wikipedia.org/wiki/Uluslararas%C4%B1_Fonetik_Alfabe

      Sil
    3. Biliyorsuŋuz Moŋgollar yazılarını Uygurlardan, Mançular da Moŋgollardan aldılar. Moŋgollar ve Mançular öŋ geŋizcil n'ye Baga Enlik, art geŋizcil ŋ'ye Ulug Eŋlik diyorlar. Biz nasıl öŋ/art diyorsak onlar da baga/ulug diyor. Onların da bu terimler Uygurlardan almış olma olasılığı çok yüksek. Blog 2015'den bu yana olduğuna göre 20 yaşında olmalısıŋız. Ben de Türkçe seslerde UFA'ya uymağa çalışıyorum. Örneğin: http://www.tamga.org/2020/02/n.html

      Sil
    4. 15 yaşındayım. 2020 yılından beri blogunuzu takip ediyorum. Açıklama için teşekkürler

      Sil